2025 թվականի օգոստոսի 17-ին Չալթր գյուղի Սուրբ Համբարձում եկեղեցու կամարների տակ իշխում էր մի յուրահատուկ, հանդիսավոր մթնոլորտ։ Հայ Առաքելական Եկեղեցին նշում էր իր հինգ մեծ տոներից մեկը՝ Սուրբ Աստվածածնի Վերափոխման տոնը, որը Աստվածածնի յոթ տոներից ամենահինն է: Առավոտվանից եկեղեցին մարդաշատ էր, շատերը եկել էին կիսելու հոգևոր ուրախությունը:
Վերապոխման տոնը մեզ հիշեցնում է Աստվածամոր երկրային ճանապարհի ավարտի մասին, նրա ում կյանքը կամուրջ դարձավ երկնքի և երկրի միջև: Ըստ ավանդության ՝ Փրկչի Համբարձումից հետո Սուրբ Կույսն ապրել է Երուսաղեմում՝ Հովհաննես Առաքյալի հովանու ներքո։ Մոտ 12 տարի Նա անխոնջ աղոթում էր Տիրոջ գերեզմանի մոտ։ Եվ աղոթքներից մեկի ժամանակ Գաբրիել հրեշտակապետը հայտնվեց նրան և հայտնեց նրա մոտալուտ վերափոխման մասին: Մահից առաջ առաքյալները հրաշքով հավաքվեցին Աստվածամոր մոտ։ Հաղորդվելով Քրիստոսի Մարմնին և Արյանը Հովհաննեսի ձեռքով, շրջապատված Քրիստոսի աշակերտներով, աստվածային լույսի փայլով, Նա հանգիստ ննջեց: Ինքը՝ Տեր Հիսուս Քրիստոսը, ով երկնքից իջավ հրեշտակներով շրջապատված, ընդունեց Իր ամենամաքուր Մոր հոգին։ Եկեղեցին անվանում է Աստվածամոր մեկնումը «վերափոխում» — ննջում, քանի որ Աստծո մոր համար նա դարձավ սկիզբը հավերժական կյանքի և փառավոր վերափոխման դեպի Որդու գահը։
Տոնական Սուրբ Պատարագը կատարեց Տեր Թադեոս քահանա Հայպարյանը: Տեր Թադեոսի խոսքը, որ ուղղված էր հոտին, խորը մտածել էր տալիս տոնի էության մասին։ Նա խոսեց Սուրբ Կույսի մաքուր կյանքի, նրա խոնարհության մասին։ Տեր հայրը հատուկ ուշադրություն դարձրեց խաղողօրհնեքի ավանդույթին, որը հիշեցնում է մեզ, որ Քրիստոսը ճշմարիտ որթատունկն է: «Մեր Տեր Հիսուս Քրիստոսի ծնունդով Սուրբ Մարիամ Աստվածածինը մայր դարձավ բոլոր քրիստոնյաների համար, մեր ամենամտերիմ բարեխոսն ու հաշտարարն Աստծո առաջ», — նշեց Տեր Թադեոսը։
Պատարագից հետո, օգոստոսյան արևի շողերի ներքո, կատարվեց խաղողօրհնեքի կարգ: Սուրբ Ներսես Շնորհալու աղոթքի՝ «Տեր, այս պտուղը ճաշակողներին շնորհիր մեղքերի թողություն, հոգու և մարմնի առողջություն» ընթերցման ներքո Տեր Թադեոսն օրհնեց այս տարվա եկեղեցու քավոր Արշալույս Խբլիկյանի և ծխականների բերած առատ ողկույզները: Օրհնյալ խաղողը՝ շնորհքի և ուրախության խորհրդանիշը, բաժանվեց բոլոր ներկաներին:
Բայց տոնը դեռևս նոր էր սկսվում: Սուրբ Համբարձում եկեղեցու «Նոր Անի» երիտասարդաց միությունը, ոգեշնչված տոնից և պտուղօրհնեքից, եկեղեցու բակը վերածեց խաղողագործության գեղատեսիլ փառատոնի: Այս տարի մրցույթին մասնակցում էին Մյասնիկյանի շրջանի լավագույն խաղողագործները ՝ 11 արհեստավորներ (Դաղլդյան Ղևոնդ, Հայբարյան Սարգիս, Թոխթամիշյան Մնացական, Փիսիրյան Աշոտ, Բերեքչիյան Մարիամ, Աթոյան Սիմոն, Մովսեսյան Եղիշե, Խասպեկյան Խաչատուր, Հայբարյան Վարդան, Խաթլամաջյան Ստեփան և Դաղլդյան Ծերոն), որոնք ներկայացրեցին իրենց խաղողի ավելի քան 25 տարբեր տեսակներ: Երեք անվանակարգեր սպասում էին իրենց հաղթողներին՝ «ամենածանր խաղողի ողկույզ», «կատարյալ խաղողի ողկույզ», «ամենահամեղ հատապտուղը»:
Այս հարստությունը գնահատելը հեշտ գործ չէր։ Ժյուրին՝ ի դեմս հոգևոր հայր Տեր Թադեոս Հայբարյանի, այս տարվա եկեղեցու քավոր Արշալույս Խբլիկյանի և փորձառու խաղողագործ Կյուրեղ Խասպեկյանի, ուշադիր ուսումնասիրում էր յուրաքանչյուր խաղողի ողկույզը:
Ժյուրին, ուշադիր ուսումնասիրելով խաղողի բերքի բոլոր ներկայացված պտուղները, հրապարակեց լավագույնների անունները: Խաղողի «ամենամեծ ողկույզը» անվանակարգում հաղթեց Դաղլդիյան Ղևոնդը. նրա «Ստրաշենսկի» տեսակի ողկույզը 2,595 կգ քաշ հավաքեց: «Ամենագեղեցիկ և կատարյալ խաղողի ողկույզը» տիտղոսը և դատավորների հիացական գնահատականները ստացավ Մովսեսյան Եղիշեն՝ իր սքանչելի «Կարմիր վարդ» սորտով: Իսկ ամենաքաղցր ու համեղ խաղողը արժանիորեն դարձավ ամենաերիտասարդ, բայց փորձառու մասնակցի՝ Խաչատուր Խասպեկյանի «Գոլդ ֆինգեր» տեսակի հատապտուղը ։
Հաղթողները ստացան հիշարժան գավաթներ և մրցանակներ, իսկ բոլոր մասնակիցները ՝ շնորհակալագրեր: Բայց գլխավոր մրցանակը, ինչպես խոստովանել են խաղողագործները, հենց այդ պայծառ տոնին մասնակցելն է՝ ընկերների հետ հանդիպելու, աշխատանքի բերկրանքն ու վարպետության գաղտնիքները կիսելու հնարավորությունը։ Երախտագիտության անկեղծ խոսքեր հնչեցին եկեղեցու վանահայրին և սպասավորներին՝ հիանալի կազմակերպման համար: Իսկ պարգևատրումից հետո բոլորը կարողացան վայելել խաղողի առատությունը՝ համտեսելով հայրենակիցների ձեռքով աճեցված լավագույն նմուշները:
Տոնական օրը շարունակվեց մատաղի ընդհանուր սեղանի շուրջ, որը շռայլորեն կազմակերպվել էր եկեղեցու քավոր Արշալույս Խբլիկյանի և Գրիգորի Ֆիլատովի կողմից: Սուրբ Համբարձում եկեղեցում Սուրբ Աստվածածնի վերափոխման տոնն անցավ միասնության և հոգևոր ուրախության գեղեցիկ մթնոլորտում: Ամեն մեկն իր հետ տարավ ոչ միայն օրհնված խաղողը, այլև այդ տոնի լույսի մի մասնիկը:
Նյութը պատրաստել է «Զարյա» թերթի հայերեն էջի խմբագիր՝ Մեռոն սարկավագ Հայբարյանը
Լուսանկարը ՝ Նիկողոս Խաթլամաջյանի
ПРАЗДНИК УСПЕНИЯ ПРЕСВЯТОЙ БОГОРОДИЦЫ В ЦЕРКВИ СУРБ АМБАРЦУМ
17 августа 2025 года под сводами церкви Сурб Амбарцум в селе Чалтырь царила особая, торжественная благодать. Армянская Апостольская Церковь отмечала один из своих пяти Великих праздников – Վերափոխում Սուրբ Աստվածածնի (Верапохум Сурб Аствацацни) – Успение Пресвятой Богородицы, древнейший из семи Богородичных праздников. Храм в этот день был полон, как никогда – много людей пришло разделить духовную радость.
Праздник Верапохум напоминает нам о завершении земного пути Той, чья жизнь стала мостом между Небом и Землей. По Преданию, после Вознесения Спасителя Пресвятая Дева жила в Иерусалиме под покровительством апостола Иоанна. Около 12 лет Она неустанно молилась у Гроба Господня. И во время одной из молитв Ей явился Архангел Гавриил, возвестивший о скором Ее Успении. Перед кончиной к Ней чудесным образом собрались апостолы. Причастившись Святых Тайн от руки Иоанна, в окружении учеников Христовых, в сиянии Божественного Света Она тихо почила. Сам Господь Иисус Христос, сошедший с Небес в окружении Ангелов, принял душу Своей Пречистой Матери. Церковь именует Ее уход «Успением» – сном, ибо для Матери Божией он стал началом вечной жизни и славного преображения у Престола Сына.
Праздничную Святую Литургию возглавил настоятель, иерей Тадеос Гайбарян. Слово Тер Тадеоса, обращенное к пастве, стало глубоким размышлением о сути праздника. Он говорил о чистой жизни Пресвятой Девы, о Ее смирении – вечном образце для всех женщин, хранительницах домашнего очага и семейных святынь. Особое внимание настоятель уделил традиции освящения винограда, напоминающей нам, что Христос есть истинная Лоза. Поздравляя всех с праздником, Тер Тадеос подчеркнул неоценимую роль матери в жизни каждого человека: «Через рождение Господа нашего Иисуса Христа Святая Дева Мария стала Матерью для всех христиан, нашим самым близким ходатаем и примирителем пред Богом».
После Литургии, в лучах августовского солнца, совершился чин освящения плодов винограда. Под чтение молитвы Святого Нерсеса Шнорали – «Господи, даруй вкушающим сей плод отпущение грехов, здравие души и тела» – Тер Тадеос благословил щедрые грозди, принесенные крестным церкви этого года Аршалуйсом Кеворковичем Хбликяном и прихожанами. Освященный виноград, символ благодати и радости, был затем роздан всем присутствующим.
Но праздник лишь набирал силу! Союз молодежи «Нор Ани» церкви Сурб Амбарцум, вдохновленный праздником и освящением плодов, превратил церковный двор в живописный фестиваль виноградарства. В этом году на конкурс съехались лучшие виноградари Мясниковского района – 11 умельцев (Даглдиян Хевонд, Гайбарян Саркис, Тохтамишян Мнацакан, Писирян Ашот, Берекчиян Мариам, Атоян Симон, Мовсесян Егише, Хаспекян Хачатур, Гайбарян Вартан, Хатламаджиян Степан и Даглдиян Дзерон), представивших более 25 разных сортов своих вкусных плодов винограда. Три номинации ждали своих победителей: «Самая крупная гроздь», «Идеальная гроздь», «Самая вкусная ягода».
Оценивать это богатство было задачей непростой. Жюри в лице настоятеля Тер Тадеоса Гайбаряна, крестного церкви этого года — Аршалуйса Кеворковича Хбликяна и опытного виноградаря Гюреха Мартиросовича Хаспекяна внимательно изучало каждую кисть.
Жюри, внимательно изучив все представленные дары виноградной лозы, огласило имена лучших. В номинации на самый крупный дар природы победу одержал Хевонд Даглдиян: его гроздь сорта «Страшенский» потянула на впечатляющие 2,595 кг! Титул самой красивой и совершенной кисти, и восторженные оценки судей получил Егише Мовсесян с его восхитительной «Розой красной». А самым сладким и вкусным виноградом заслуженно стала ягода сорта «Голд фингер» самого молодого, но опытного участника – Хачатура Хаспекяна.
Победители получили памятные кубки и призы, а все участники – благодарственные письма. Но главной наградой, как признались сами виноградари, стало само участие в этом светлом празднике – возможность встретиться с друзьями, поделиться радостью труда и секретами мастерства. Звучали искренние слова благодарности настоятелю и служителям церкви за прекрасную организацию. А после награждения все смогли насладиться изобилием, пробуя лучшие образцы винограда, выращенного руками земляков.
Праздничный день продолжился за общим столом Матаха, щедро накрытым крестным церкви Аршалуйсом Хбликяном и Григорием Филатовым. Успение Пресвятой Богородицы в церкви Сурб Амбарцум прошло в прекрасной атмосфере единения, веселья и духовной радости. Каждый унес с собой не только освященный виноград, но и частицу света этого праздника.
Материал подготовил редактор армянской полосы газеты «Заря» — диакон Мирон Гайбарян
Фото — Нигохос Хатламаджиян
